HPV to wirus, który może prowadzić do wielu poważnych chorób, w tym raka szyjki macicy, prącia, sromu, a nawet okolic głowy i szyi u obu płci. Warto skorzystać z profilaktyki, która skutecznie zapobiega tym chorobom w przyszłości. 

Konsultacja merytoryczna: Dr hab. n. med. Hanna Czajka, profesor nadzwyczajny UR, lekarz pediatra, specjalista w zakresie chorób zakaźnych, Kierownik Poradni Chorób Zakaźnych i Centrum Szczepień, w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym im. św. Ludwika w Krakowie

Czym jest HPV i dlaczego jest groźny?

HPV (Human Papilloma Virus), czyli wirus brodawczaka ludzkiego, to jedna z najczęściej występujących infekcji wirusowych przenoszonych drogą płciową. Istnieje ponad 150 typów tego wirusa, z których niektóre są stosunkowo niegroźne i mogą wywoływać łagodne zmiany skórne, takie jak brodawki narządów płciowych lub nie dawać żadnych objawów. Jednak istnieją też typy onkogenne, które mogą prowadzić do poważnych nowotworów. Ocenia się, że HPV odpowiada za rozwój blisko 100% stanów przedrakowych i raków szyjki macicy, ok. 64-100% stanów przedrakowych i nowotworów pochwy, 90% nowotworów odbytu, 30% nowotworów prącia, 15-30% nowotworów sromu. HPV wywołuje także nowotwory głowy i szyi. 

Jak można zakazić się HPV?

Do zakażenia HPV dochodzi głównie przez kontakty seksualne, ale pełny stosunek nie jest konieczny do przeniesienia wirusa. Wystarczy kontakt skórny w okolicach genitaliów. Stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia, ale nie eliminuje go całkowicie, ponieważ wirus może przenosić się przez kontakt ze skórą nieobjętą prezerwatywą. 

HPV i rak szyjki macicy

HPV jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy. Zakażenie wirusem, które nie zostaje zwalczone przez układ odpornościowy, może prowadzić do zmian przedrakowych, a w konsekwencji do raka. Wirus wprowadza swoje DNA do komórek nabłonka szyjki macicy, co powoduje ich niekontrolowany wzrost i transformację nowotworową. Badania wykazały, że DNA wirusa jest obecne w 99,7% przypadków raka szyjki macicy, co potwierdza bezpośredni związek między infekcją HPV a rozwojem tego nowotworu. 

Rak szyjki macicy jest czwartym pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym u kobiet na świecie. Każdego roku umiera ponad 340 tysięcy kobiet, a liczba nowych zachorowań to ponad 600 tysięcy. 80% wszystkich przypadków występuje w krajach rozwijających się. W Polsce każdego roku prawie 3 tysiące kobiet dowiaduje się, że ma raka szyjki macicy. 

Jak uchronić dziecko przed chorobami wywołanymi przez HPV?

W ciągu swojego życia 80% aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn było lub będzie zakażonych HPV. Połowę zakażonych to osoby w wieku 15-25 lat. Brakuje skutecznych leków przeciwko HPV (p-HPV). Natomiast szczepienia są potwierdzonym środkiem zapobiegawczym, który chroni przed najgroźniejszymi typami wirusa. Zmniejszają o ponad 90% ryzyko wystąpienia zmian przedrakowych i zachorowania na raka szyjki macicy oraz inne choroby nowotworowe! Szczepionka jest najbardziej skuteczna u osób, które nie zetknęły się jeszcze z HPV. Dlatego zalecana jest młodzieży przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, czyli w wieku 12-13 lat.

American Academy of Pediatrics News informuje, że wieloletnie badania kliniczne oceniające skuteczność szczepionki przeciwko HPV wykazały wieloletnią ochronę, a żadne z dzieci, które otrzymały ją w wieku 12 lat,  nie zachorowało na choroby związane z typami HPV, przed którymi szczepionka miała chronić.

Dlaczego powinniśmy szczepić nie tylko dziewczynki, ale też chłopców? 

Szczepienia przeciw HPV zaleca się nie tylko dziewczynkom, ale także chłopcom, ponieważ wirus powoduje zakażenia przenoszone drogą kontaktów seksualnych, które dotyczą obu płci. Warto wiedzieć, że HPV jest związany z wieloma nowotworami u mężczyzn, w tym z rakiem prącia, odbytu, głowy i szyi oraz brodawkami narządów płciowych. Zaszczepieni mężczyźni, nie będąc nosicielami wirusa, przerywają łańcuch zakażenia HPV.

Bezpłatne szczepienia przeciw HPV dla dzieci i młodzieży 

Są dwie możliwości skorzystania z bezpłatnych szczepień przeciw HPV:

1. Jeśli Twoje dziecko  ukończyło 9 lat, ale nie obchodziło  jeszcze 14 urodzin skorzystaj z powszechnego programu bezpłatnych szczepień przeciw HPV. Program oferuje dwie szczepionki do wyboru, 2-walentną Cervarix lub 9-walentną Gardasil9.

Umów dziecko na szczepienie przez Internetowe Konto Pacjenta, aplikację moje IKP lub bezpośrednio w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej POZ. Więcej informacji znajdziesz tutaj: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/szczepienie-ktore-chroni-przed-rakiem 

2. Jeśli Twoje dziecko jest w wieku od 14 do 18 lat może zostać bezpłatnie zaszczepione szczepionką
   2-walentną Cervarix, wypisaną przez lekarza. Rodzic realizuje e-receptę w aptece, umawia dziecko na wizytę bezpośrednio w przychodni POZ i przynosi szczepionkę. 

Obie szczepionki przeciw HPV dają porównywalne korzyści. Szczepienia mają schemat dwudawkowy, a odstęp pomiędzy dawkami szczepionki wynosi od 6 do 12 miesięcy.

Profilaktyka HPV w szkołach 

Od października 2024 szczepienia przeciw HPV są dostępne w polskich szkołach dla uczniów od 9 do 14 r.ż. Same szczepienia odbywają się po południu lub w soboty, aby umożliwić obecność rodziców lub opiekunów prawnych podczas zabiegu. Do szkół przyjeżdżają zespoły medyczne z lokalnych poradni i przychodni. Inicjatywa ta jest częścią większego programu zdrowotnego mającego na celu ograniczenie liczby zachorowań na nowotwory związane z HPV. 

—

Polskie Towarzystwo Pediatryczne popiera szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) zarówno u dziewcząt, jak i chłopców. Szczepienia te są kluczowe w zapobieganiu nie tylko rakowi szyjki macicy, ale także innym nowotworom związanym z HPV, takim jak rak odbytu, prącia oraz głowy i szyi. PTP podkreśla, że szczepienie chłopców przyczynia się do przerwania łańcucha zakażeń, co pomaga chronić również dziewczęta i kobiety przed wirusem. Szczepienia są rekomendowane w wieku 12-13 lat, a szczepionki dostępne w Polsce, takie jak Cervarix i Gardasil 9, są bezpieczne i skuteczne.